HASTA HAKLARI
1. Sağlık Hizmetlerinden Adalet ve Hakkaniyet İlkeleri
Çerçevesinde Faydalanma Hakkı
Her birey sağlık ihtiyaçlarının karşılanması için sağlık
hizmetlerinden yararlanma hakkına sahiptir. Sağlık hizmetleri,
herkes için eşit ulaşılabilirlikte ve sürekli olmalı; ayırımsız ve
maddi, insani, finansman kaynaklarından bağımsız olarak hizmet
verilen toplum için mevcut olmalıdır. Kadın veya erkek herkesin
insan olması dolayısıyla sağlık hizmetinden yararlanma hakkı
vardır. Herkes kendi yaşamını belirleme hakkına sahiptir. Herkes
fiziksel ve ruhsal bütünlüğe sahip olmaya ve kişi olarak güvenli
bir yaşam sürdürme hakkına sahiptir.Hasta, hem teknik standartlar
hem de sağlık personeli ile hastalar arasındaki insani ilişkiler
bakımından kaliteli hizmet alma hakkına sahiptir. Herkes ihtiyacı
olan sağlık desteğine kolayca ulaşabilmelidir. Herkes
hastalıkların önlenmesi ve sağlık bakımı için yeterli ölçüde çaba
gösterilerek sağlığının korunması ve kendisi için edinilebilir en
yüksek sağlık seviyesine kavuşma fırsatı hakkına sahiptir. Sağlık
hizmetleri herkese eşit olarak verilmeli ve hastalığın türü,
zamanı, ikamet yeri veya mali kaynaklar konusunda ayrım
yapılmamalıdır. Ekonomik veya mali durumlardan bağımsız
olarak(gerekçeler dikkate alınmadan) her birey uluslararası
standartlara göre, yeniliklerden -teşhis prosedürleri dahil olmak
üzere- yararlanma hakkına sahiptir.
2. Eşitlik İçinde Hizmete Ulaşma Hakkı
Irk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç,
ekonomik ve sosyal durumları dikkate alınmadan hizmet almaya hakkı
vardır.
3. Bilgi Talep Edebilme Hakkı
Sağlık servisleri ve bu servislerin en iyi nasıl kullanacağı
konusundaki bilgi herkes için ulaşılabilir olmalıdır. Hastalar,
durumları ile ilgili tıbbi gerçekleri, önerilen tıbbi girişimleri
ve her bir girişimin potansiyel risk veya yararlarını, önerilen
girişimlerin alternatiflerini, tedavisiz kalmanın sonucunu, tanı,
hastalığın ve tedavinin gidişi konularını içerecek şekilde sağlık
durumları konusunda tam olarak bilgilenme hakkına sahiptir.
Herhangi bir başka kuruma sevk ya da nakil durumlarında, (acil bir
durum yoksa) kişiye ayrıntılı bilgi verilmesi gerekmektedir.
Bilgilendirme, yalnızca bilgi vermemenin hasta üzerine açık ve
olumlu bir etkisinin olacağına inanmak gibi geçerli bir nedenin
olduğu zamanlarda kısıtlanabilir. Bilgi, hastanın anlama
kapasitesine uygun bir yolla ve yabancı teknik terminoloji
kullanımını en aza indirerek iletilmelidir. Hasta ortak dil
konuşamıyorsa çeviri yapılabilir. Hastalar kesin olarak
belirttikleri takdirde bilgilendirilmeme hakkına sahiptirler.
Hastalar kendi yerlerine kimin bilgilendirileceğini seçme hakkına
sahiptir. Hastalar ikinci bir görüş alma imkânına sahip olmalıdır.
Sağlık kurumuna kabul edilen hastalar, kendilerine bakan sağlık
personelinin kimliği, mesleki durumu, o kurumda kaldığı ve
bakıldığı sürece uyacağı kurallar ve rutin işlemler konularında
bilgilendirilmelidir Hastalar, sağlık kurumundan taburcu
edildiklerinde tanıları, tedavileri ve bakımlarını içeren bir
yazılı özet alma ve isteme imkânına sahiptir. Sağlık hizmetleri
ile ilgili bilgilerin kolay ulaşılır olması gerekir, bürokratik
engellerin kaldırılıp, sağlık elemanlarının eğitilmesi ve bilgi
materyallerinin hazırlanıp dağıtılması sağlanmalıdır. Her birey,
bilimsel araştırma, ilaç tedavisi ve teknolojik yenilikler ile
ilgili bilgi alma hakkına sahiptir.
4. Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme Hakkı
Hasta, sağlık kurum ve kuruluşunu seçme hakkına sahiptir. Mevzuat
ile belirlenmiş sevk sistemine uygun olmak şartı ile hasta sağlık
kuruluşunu değiştirebilir. Ancak, kuruluşu değiştirmenin hayati
tehlikeye yol açıp açmayacağı ve hastalığının daha da ağırlaşıp
ağırlaşmayacağı hususlarında, hastanın tabip tarafından
aydınlatılması ve hayati tehlike bakımından tıbben sakınca
görülmemesi esastır.
5. Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme Hakkı
Hastaya talebi halinde, kendisine sağlık hizmeti verecek veya
vermekte olan doktorların ve diğer personelin kimlikleri, görev ve
unvanları hakkında bilgi verilir. Mevzuat ile belirlenmiş usullere
uyulmak şartı ile hastanın, kendisine sağlık hizmeti verecek olan
personeli serbestçe seçme, tedavisi ile ilgilenen tabibi
değiştirme hakkı vardır.
6. Bilgi İsteme Hakkı
Sağlık durumu ile ilgili her türlü bilgiyi sözlü veya yazılı
olarak istemeye hakkı vardır.
7. Mahremiyete Saygı Gösterilmesi ve Bunu Talep Hakkı
Hastanın, mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır. Her türlü
tıbbi müdahale, hastanın mahremiyetine saygı gösterilmek suretiyle
icra edilir. Ölüm olayı, mahremiyetin bozulması hakkını vermez.
Hastaya ait bu bilgiler, yalnızca hastanın açık izni veya
mahkemenin kesin isteği üzerine açıklanabilir. Hastanın tedavisi
ile ilgili diğer sağlık personeline ihtiyaç söz konusu olduğunda
hastanın onayı olduğu varsayılarak davranılır. Kanunda gösterilen
istisnalar hariç olmak üzere, kimse, rızası olmaksızın tıbbi
ameliyata tabi tutulamaz. Araştırma ve eğitim amacı ile yapılan
faaliyetlerde de hastanın kimlik bilgileri, rızası olmaksızın
açıklanamaz. Hastanın tanı, tedavi ve bakımı için gerekli
olmadıkça ve ek olarak hasta izin vermedikçe hastanın özel ve aile
hayatına girilemez. Tıbbi girişimler ancak kişinin özel hayatına
saygı gösterilmesi durumunda yapılabilir. Bunun anlamı önerilen
girişimin hastanın onayı veya isteğine göre ve kişinin ihtiyacı
durumunda yapılabilecektir. Sağlık kurumlarına başvuran hastalar,
özellikle sağlık personelinin kişisel bakımlarını veya muayene ve
tedavilerini yapacağı durumda kurumların özel hayatlarının
korunmasını sağlayan fiziksel özelliklere sahip olmasını bekleme
hakkına sahiptirler.
8. Tıbbi Müdahalede Hastanın Rıza ve İzin Hakkı
Hastanın bilgilendirilmiş onayı herhangi bir tıbbi girişimin ön
koşuludur. Hasta tıbbi girişimi reddetme veya durdurma hakkına
sahiptir. Reddedilen veya durdurulan tıbbi girişimin getireceği
sonuçlar hastaya dikkatli bir şekilde açıklanmalıdır. Hastanın
iradesini beyan etmesinin mümkün olmadığı ve acilen tıbbi girişim
yapılması gereken durumlarda, daha önceden bu girişimi
reddettiğini gösteren bir açıklaması yoksa hastanın onayı
varsayılarak girişim yapılabilir. Hastanın yasal temsilcisinin
onayının gerektiği ve önerilen girişimin acil olduğu durumda eğer
temsilcinin onayı zamanında alınamıyorsa tıbbi girişim
yapılabilir. Yasal temsilcinin onayı gerektiği zaman, hastalar
(çocuk veya erişkin olsun) durumlarının izin verdiği ölçüde yine
de karar alma sürecine dâhil edilmelidir. Yasal temsilcinin onay
vermeyi reddettiği durumda, doktor veya diğer sağlık personelinin
görüşü girişimin hastayı ilgilendirdiği yolunda ise, karar
mahkemeye veya hakem heyeti benzeri mercie bırakılmalıdır. İnsan
vücudunun bütün parçalarının kullanımı ve korunması için hasta
onayı gereklidir. Tanı, tedavi ve hasta bakımı için madde
kullanımı gereken durumlarda onay varsayılarak davranılabilir
Klinik çalışmalara katılım için hastanın bilgilendirilmiş onayına
ihtiyaç vardır. Araştırmacı kurum ya da kişiler sonuçta
oluşabilecek zarardan dolayı maddi manevi tazminat ödemekle
sorumludurlar. Hiç kimse; Bakanlığın izni ve kendi rızası
bulunmaksızın, tecrübe, araştırma veya eğitim amaçlı hiçbir tıbbi
müdahale konusu yapılamaz. Hastanın bilgilendirilmiş onayı)
bilimsel araştırmalarda dahil edilmesi için önkoşuldur. Bütün
araştırma protokolleri uygun etik kurul onayı işlemlerinden
geçirilmelidir. Bu gibi araştırmalar, yasal temsilcisinin onayı
olmadıkça ve hastayı ilgilendirmedikçe kendi iradesini beyan
edemeyen hastalarda yapılmamalıdır. Bu konuyla ilgili bir istisna,
önemli bir değeri olan, alternatif yöntemleri olmayan ve başka
araştırma öznesi bulunmayan araştırmalardır. Böyle bir durumda
risk ve/veya yük çok azsa, kişinin itirazı yoksa hastanın
sağlığına doğrudan bir yararı olmasa da kapasite eksikliği olan
bireyler gözleme dayalı araştırmalara dâhil edilebilir. Kişi
istediği zaman yazılı onay bile vermiş olsa herhangi bir durumda
araştırmayı terk edebilme hakkına sahiptir. Araştırmayı yürüten
kurum ve araştırmacılar, bireyin araştırma esnasında
karşılaşabileceği risklerden ve zararlardan sorumlu tutulurlar.
9. Tedaviyi Reddetme ve Durdurma Hakkı
Tedaviyi reddetmeye veya durdurulmasını istemeye hakkı vardır. Ama
kendisine bunun risk ve zararları anlatılmalıdır.
10. Güvenliğin Sağlanması ve Rahatlık Hakkı
Herkesin, sağlık kurum ve kuruluşlarında güvenlik içinde olmayı
bekleme ve bunu istemek hakları vardır. Bütün sağlık kurum ve
kuruluşları, hastaların ve ziyaretçi ve refakatçi gibi
yakınlarının can ve mal güvenliklerinin korunması ve sağlanması
için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar. Kötü işleyen sağlık
hizmetlerinden, tıbbi yanlışlık ve hatalardan meydana gelen
zararlardan her bir bireyin korunma hakkı vardır ve yüksek
güvenlik standartlarını karşılayan sağlık hizmetleri ve
tedavilerinden de yararlanma hakkı vardır. Bu hakkın
garantilenmesi(temini) için hastane ve sağlık hizmetleri risk
faktörlerini sürekli kontrol edip elektronik tıbbi cihazların
uygun bir şekilde korunduğu ve operatörlerin (bu cihazları
kullananların) iyi eğitilmiş olmasını temin etmelidir. Diğer
sağlık profesyonelleri tedavinin bütün aşamaları (evreleri) ve
unsurlarının güvenliğinden tam olarak sorumludur. Devamlı eğitim
alarak ve örnekleri inceleyerek tıp doktorları hata riskine karşı
korunmayı sağlamalıdır. Her birey hastalığının her evresinde
(aşamasında), mümkün olduğu ölçüde acı ve sıkıntıdan korunma
hakkına sahiptir. Sağlık Hizmetleri, bu bağlamda(bu amaçla)
hastanın tedavisinin kolay ve rahat geçmesi için gerekli
tedbirleri almalıdır. Her bireyin acı çekmeden insancıl bir son
dönem bakımı alıp, insan onuruna yakışır bir şekilde rahat
ölebilmesi için gereken yardımı alma hakkına sahiptir.
11. Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden
Faydalanma Hakkı
Kurumun düzenini bozmamak koşuluyla dini vecibelerinizi yerine
getirme hakkınız mevcuttur. Kurum hizmetlerinde aksamalara
sebebiyet vermemek şartı ile hastaları manevi yönden desteklemek
üzere talepleri halinde, dini inançlarına uygun olan din görevlisi
davet edilir. Bunun için, sağlık kurum ve kuruluşlarında uygun
zaman ve mekân belirlenir. İfadeye muktedir olmayıp da dini inancı
bilinen ve kimsesiz olan hastalar için de, talep şartı
aranmaksızın, dini inançlarına uygun olan din görevlisi çağrılır.
12. Hastanın Ziyaret Hakkı
Kurum ve kuruluşlarca belirlenen usul ve esaslara uygun olarak
ziyaretçi kabul etmeye hakkı vardır.
13. Refakatçi Bulundurma Hakkı
Muayene ve tedavi sırasında hastaya yardımcı olmak üzere;
mevzuatın ve kurum imkânlarının elverdiği ve hastanın sağlık
durumunun gerektirdiği ölçüde, tedaviden sorumlu olan tabibin
uygun görmesine bağlı olarak, refakatçi bulundurulması
istenebilir.
14. Başvuru ve Şikâyet Hakkı
Hastanın ve hasta ile ilgili bulunanların, hasta haklarının ihlali
halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, şikâyet ve dava
hakları vardır. Hasta haklarının ihlali halinde, personeli
istihdam eden kurum ve kuruluş aleyhine maddi veya manevi veyahut
hem maddi ve hem de manevi tazminat davası açılabilir. Hastalar
haklarına saygı gösterilmediğini düşündüklerinde, mahkemelere,
hastanelerde hasta hakları kurullarına, tabip odalarına
başvurabilirler. Hastaların şikayetlerinin değerlendirilmesi ve
sonuç hakkında bilgilendirilmesi hakkı vardır. Sürekli hizmet
gerektiği sürece sağlık hizmetlerinden yararlanmaya hakkı vardır.